Âm nhạc gieo mầm xanh nhân cách, lý tưởng sống đẹp trong tâm hồn trẻ thơ

Là tác giả của rất nhiều ca khúc nổi tiếng trong đó có mảng đề tài về Bác Hồ kính yêu, anh vừa vinh dự nhận Giải A - Giải thưởng Sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, đúng vào dịp kỷ niệm 135 năm Ngày sinh nhật Bác. Giải thưởng là minh chứng cho hành trình nghệ thuật đầy tâm huyết và giá trị mà anh đang theo đuổi.

Nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn nhận giải A Giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”

Phóng viên báo Tuổi trẻ Thủ đô đã có cuộc trò chuyện cùng anh xoay quanh vấn đề này.

Mỗi ca khúc là một hạt giống

- Theo anh, thế hệ thiếu nhi Hà Nội ngày nay khác xưa như thế nào?

- Có thể nói, trẻ em Hà Nội cũng như trẻ em đô thị lớn trên cả nước đang lớn lên trong một bối cảnh rất khác. Trước đây, tuổi thơ của chúng tôi gắn liền với những trò chơi dân gian như rồng rắn, ô ăn quan, thả diều, nhảy dây… Những hoạt động ấy không chỉ giúp rèn luyện thể chất mà còn gắn kết bạn bè, nuôi dưỡng cảm xúc, tính cộng đồng và óc tưởng tượng. Sách truyện, âm nhạc, thơ ca là món ăn tinh thần chính và trẻ em rất gần gũi với thiên nhiên, với ông bà, với gia đình.

Ngày nay, trẻ em Hà Nội có điều kiện vật chất tốt hơn rất nhiều nhưng đồng thời các em phải đối mặt với áp lực học hành nặng nề, tiếp xúc quá sớm với công nghệ và mạng xã hội. Các thiết bị điện tử chiếm phần lớn thời gian trong ngày. Điều đáng lo là các em đang dần ít trò chuyện, ít cảm nhận và ít quan sát cuộc sống xung quanh.

Có thể nói, các em lớn nhanh hơn về tư duy nhưng lại thiệt thòi về mặt tâm hồn. Vậy nên, nhiệm vụ bồi đắp cảm xúc, lý tưởng sống và nhân cách cho thiếu nhi - đặc biệt thông qua âm nhạc và nghệ thuật - đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

- Theo đó, việc bồi đắp tâm hồn cho các em thông qua nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc, quan trọng ra sao, thưa anh?

- Âm nhạc là một thứ ngôn ngữ không lời mà vô cùng sâu sắc. Nó giúp trẻ em tiếp nhận cảm xúc, lý tưởng, những giá trị tốt đẹp một cách tự nhiên nhất, không gượng ép. Một bài hát hay có thể ở lại rất lâu trong tâm trí trẻ, thậm chí trở thành một phần ký ức, một ngọn đèn nhỏ dẫn lối tâm hồn các em.

Ở thời đại số, khi phim ảnh, game online, mạng xã hội bủa vây, thì âm nhạc - nếu được đầu tư đúng - có thể là một “pháo đài mềm mại” giúp trẻ tránh khỏi những tác động tiêu cực, hướng đến điều thiện, điều đẹp. Nó không chỉ giúp giải trí mà còn góp phần giáo dục nhân cách, làm giàu tâm hồn.

Chính vì vậy, tôi luôn cho rằng: Mỗi ca khúc thiếu nhi không chỉ là một sản phẩm nghệ thuật, mà là một hạt giống. Hạt giống ấy cần được gieo bằng sự chân thành, nuôi bằng hiểu biết và vun đắp bằng tình yêu thương với trẻ em.

Nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn và các em thiếu nhi

- Vậy, theo anh việc sáng tác ca khúc cho các em hiện nay cần có gì khác biệt?

- Khác biệt lớn nhất là: Người viết không thể áp dụng tư duy người lớn khi viết cho trẻ nhỏ. Trẻ em không cần những bài học khô khan hay câu chữ sáo rỗng. Các em cần những giai điệu gần gũi, ngôn ngữ giản dị nhưng tinh tế, giàu hình ảnh và cảm xúc.

Bên cạnh đó, ngày nay trẻ em rất thông minh, tiếp thu nhanh và có thẩm mỹ cao hơn. Do đó, ca khúc thiếu nhi cần hiện đại về giai điệu, sinh động về nội dung và không nên coi nhẹ yếu tố “nghe được - hát được - nhớ lâu”. Quan trọng hơn cả, bài hát ấy phải nói bằng trái tim thật, cảm xúc thật thì mới chạm tới tâm hồn trẻ.

Viết cho thiếu nhi là thử thách lớn, bởi ngắn gọn nhưng không nông cạn, dễ hiểu mà không đơn giản. Hơn cả, người sáng tác cần thật sự yêu thương trẻ em, dành thời gian lắng nghe, quan sát các em thì mới có thể viết nên điều các em cần chứ không phải điều người lớn muốn.

Sống tốt hơn cùng với những ca khúc

- Anh đã sáng tác bao nhiêu ca khúc thiếu nhi? Vì sao lại chọn hình tượng Bác Hồ làm cảm hứng?

- Tôi đã viết một số ca khúc thiếu nhi, trong đó có nhiều bài lấy cảm hứng trực tiếp từ hình tượng Bác Hồ - một hình ảnh thiêng liêng, gần gũi và đầy tính giáo dục. Bác Hồ không chỉ là lãnh tụ của dân tộc mà còn là biểu tượng của đạo đức, của tình yêu thương con người, đặc biệt là thiếu nhi.

Từ “Bác Hồ đội mũ tai bèo” trong ký ức chiến sĩ đến “Bác Hồ với những em bé miền Nam”, Bác luôn hiện lên như một người ông, người cha trìu mến, gần gũi với trẻ nhỏ. Viết về Bác là viết về một biểu tượng sống động, để các em có thể học ở Bác từ những điều giản dị nhất: biết chào hỏi, giữ lời hứa, yêu lao động, sống tử tế…

Tôi không muốn làm những bài hát tuyên truyền khô cứng. Tôi mong muốn hình tượng Bác trong bài hát hiện lên thật mềm mại, cảm xúc - như một ánh sáng soi vào tâm hồn trẻ nhỏ. Những ca khúc như “Chúng em yêu Bác Hồ Chí Minh”, “Thư gửi Bác trên mây”,”Bản làng em nhớ ơn Người”… không chỉ là âm nhạc mà là cầu nối để trẻ em hiểu và yêu quý Bác hơn.

Ca sĩ Nhật Huyền thể hiện ca khúc “Chúng em yêu Bác Hồ Chí Minh”

- Theo anh, việc giáo dục lý tưởng cho các em thông qua âm nhạc có tác dụng thế nào?

- Tôi tin rằng một bài hát có thể thay đổi hành vi, cảm xúc và thậm chí là lý tưởng sống của một đứa trẻ.

Tôi từng biểu diễn ở nhiều trường học, nhà văn hóa thiếu nhi và đã có những khoảnh khắc xúc động khi nghe các em chia sẻ: “Sau khi hát bài về Bác, cháu muốn học giỏi để Bác vui” hay “Cháu về đã giúp mẹ rửa bát, vì Bác dạy phải biết yêu lao động”… Có em đã viết thư cảm ơn sau khi được hát bài của tôi, kể rằng bài hát làm em “muốn sống tốt hơn mỗi ngày”.

Đó là những điều nhỏ bé nhưng thật sự lay động. Nó chứng minh rằng âm nhạc nếu đủ chân thành có thể gieo vào tâm hồn trẻ những giá trị mà sách vở không thể truyền tải.

Đồng hành thế hệ trẻ bằng bằng cả trái tim

- Được trao giải A với một ca khúc viết cho thiếu nhi, anh nghĩ đây là sự ghi nhận như thế nào của Nhà nước với dòng nhạc này?

- Với tôi, giải A là một vinh dự lớn nhưng còn hơn thế, đó là sự khẳng định rằng: Âm nhạc thiếu nhi, âm nhạc lý tưởng, vẫn có chỗ đứng xứng đáng trong đời sống nghệ thuật đương đại.

Không phải bài hát nào được viết ra cũng nhận được sự ghi nhận nhưng khi một ca khúc viết cho thiếu nhi về Bác Hồ, về lý tưởng sống được trao giải cao nhất, điều đó cho thấy rằng Nhà nước, các tổ chức văn hóa vẫn rất trân trọng những đóng góp lặng lẽ nhưng bền bỉ này.

Giải thưởng là phần thưởng không chỉ cho cá nhân tôi, mà cho tất cả những người đang âm thầm viết vì thế hệ trẻ, viết để gìn giữ nhân cách và hồn cốt dân tộc qua âm nhạc.

- Cảm xúc của anh hiện giờ ra sao và liệu đây có phải là động lực để anh tiếp tục sáng tác cho thiếu nhi?

- Tôi cảm thấy biết ơn, xúc động và cũng rất được truyền cảm hứng. Sáng tác cho thiếu nhi chưa bao giờ là việc dễ dàng nhưng với tôi, đó là một hành trình hạnh phúc.

Tôi tin rằng, nếu mình còn yêu trẻ em, còn cảm thấy rung động trước nụ cười, ánh mắt của các em thì mình sẽ còn viết. Giải thưởng lần này là một dấu mốc đáng nhớ, là động lực để tôi tiếp tục đồng hành cùng thế hệ trẻ bằng lời ca, bằng giai điệu và bằng cả trái tim.

- Trân trọng cảm ơn anh về cuộc trò chuyện!