Phát huy hiệu quả đồng hành của báo chí và doanh nghiệp

Vai trò và những thách thức

Theo PGS, TS. Nguyễn Thị Trường Giang, người làm báo không chỉ là người truyền tải thông tin, mà còn là người kể chuyện, lưu giữ, tôn vinh và lan tỏa những giá trị văn hóa mà các doanh nghiệp đang nỗ lực đóng góp vào quá trình phát triển công nghiệp văn hóa. Họ có vai trò quan trọng trong việc giới thiệu sản phẩm, dịch vụ, thương hiệu gắn với sản phẩm văn hóa tới công chúng.

Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu hóa, báo chí góp phần giúp sản phẩm mang bản sắc Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ công nghiệp văn hóa toàn cầu. Khi người làm báo thực hiện tốt vai trò này, sản phẩm và dịch vụ văn hóa Việt Nam không chỉ “được biết đến”, mà còn “được yêu thích” và “được lựa chọn”, tạo ra giá trị gia tăng không chỉ cho doanh nghiệp, mà còn cho cả ngành công nghiệp văn hóa quốc gia.

PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang - Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền

Người làm báo giữ vai trò là cầu nối quan trọng giữa doanh nghiệp, cơ quan quản lý và công chúng trong hành trình phát triển công nghiệp văn hóa. Báo chí giúp truyền tải tiếng nói của doanh nghiệp tới các cơ quan quản lý, phản ánh trung thực những khó khăn, thách thức, bất cập mà doanh nghiệp gặp phải trong quá trình sáng tạo, sản xuất, phân phối sản phẩm văn hóa.

Qua đó, báo chí góp phần thúc đẩy hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ phù hợp, tạo điều kiện để các sản phẩm, dịch vụ văn hóa có thể phát triển thuận lợi, bền vững.

Báo chí giữ vai trò phản biện xã hội quan trọng, góp phần định hướng sự phát triển của sản phẩm, dịch vụ văn hóa và thúc đẩy hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phát triển CNVH.

Người làm báo quan sát, phân tích, đánh giá thực tiễn triển khai các sản phẩm, dịch vụ văn hóa trên thị trường, qua đó chỉ ra những mặt hạn chế, những bất cập trong chiến lược sáng tạo, sản xuất, phân phối của doanh nghiệp.

Đây là cơ sở để doanh nghiệp nhìn nhận lại hoạt động của mình, điều chỉnh sản phẩm, dịch vụ theo hướng chất lượng hơn, nhân văn hơn, phù hợp hơn với nhu cầu và kỳ vọng của công chúng.

Không chỉ dừng lại ở phạm vi doanh nghiệp, báo chí còn phản ánh những vướng mắc, rào cản từ cơ chế, chính sách, môi trường pháp lý, từ đó góp phần tạo sức ép, thúc đẩy cơ quan quản lý nghiên cứu, điều chỉnh chính sách phù hợp.

Dù vậy, PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang cũng chỉ ra những thách thức đối với người làm báo khi đồng hành cùng doanh nghiệp phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Một là, thiếu hiểu biết chuyên sâu và toàn diện về CNVH. Hai là, thiếu đầu tư về chuyên môn hóa và dài hơi trong truyền thông công nghiệp văn hóa. Ba là, áp lực thương mại hóa và truyền thông nông, nhẹ. Bốn là, thiếu cơ chế phối hợp, chia sẻ giữa báo chí và doanh nghiệp trong lĩnh vực văn hóa.

Cần những không gian để kết nối, phát huy vai trò của báo chí và doanh nghiệp trong lĩnh vực văn hóa (Ảnh minh họa)

Trên thực tế hai bên có mối quan hệ mật thiết: Báo chí cần nguồn thông tin từ doanh nghiệp, còn doanh nghiệp cần báo chí để lan tỏa sản phẩm, dịch vụ nhưng mối quan hệ này phần lớn vẫn mang tính ngắn hạn, sự kiện, thiếu chiến lược và thiếu chiều sâu.

Bên cạnh đó, thiếu các diễn đàn, cơ chế kết nối chính thức giữa báo chí và doanh nghiệp trong lĩnh vực CNVH cũng là nguyên nhân quan trọng. Hiện nay, phần lớn các hoạt động giao lưu, chia sẻ giữa hai bên mang tính nhỏ lẻ, rời rạc, thiếu tính chuyên ngành và chưa tạo được sự gắn kết bền vững.

Điều này dẫn đến việc hai bên chưa hiểu hết nhu cầu, khó khăn, tiềm năng của nhau, từ đó bỏ lỡ cơ hội phối hợp để cùng nâng cao giá trị và sức lan tỏa của sản phẩm, dịch vụ văn hóa. Thực trạng này làm cả báo chí lẫn doanh nghiệp đều chưa phát huy được hết tiềm năng đồng hành để cùng thúc đẩy CNVH phát triển mạnh mẽ, bền vững.

Năm là, yêu cầu chuyển đổi số, sáng tạo đa phương tiện và thách thức đạo đức nghề nghiệp. Trong kỷ nguyên số, công chúng, đặc biệt là giới trẻ, nhóm khách hàng quan trọng nhất của CNVH ngày càng ưu tiên tiếp nhận thông tin qua các nền tảng mạng xã hội, video ngắn, podcast, infographics, livestream... thay vì các bài báo truyền thống.

Điều này buộc người làm báo không chỉ giỏi viết, phỏng vấn, phân tích, mà còn phải thành thạo các kỹ năng sản xuất nội dung đa phương tiện, hiểu cách phân phối nội dung trên nền tảng số, nắm bắt xu hướng truyền thông mới. Tuy nhiên, không phải phóng viên, biên tập viên nào cũng được đào tạo, trang bị đầy đủ kỹ năng và công cụ phục vụ cho quá trình chuyển đổi số.

Không ít nhà báo hiện nay vẫn quen với mô hình tác nghiệp truyền thống, chưa chủ động học hỏi hoặc chưa có điều kiện cập nhật kỹ năng số, dẫn đến tình trạng lúng túng khi triển khai các hình thức nội dung mới. Điều này khiến báo chí dễ tụt hậu so với các nền tảng truyền thông xã hội, mất dần lợi thế cạnh tranh trong việc tiếp cận và ảnh hưởng đến công chúng mục tiêu của sản phẩm, dịch vụ văn hóa.

Những “người kể chuyện văn hóa” thực thụ

Từ đó, để người làm báo thực sự phát huy vai trò đồng hành cùng doanh nghiệp, trở thành lực lượng kiến tạo, dẫn dắt và lan tỏa giá trị văn hóa trong phát triển công nghiệp văn hóa, PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang đề xuất cần thực hiện đồng bộ nhiều nhóm giải pháp.

Thứ nhất, xác lập tầm nhìn nghề nghiệp cho người làm báo trong kỷ nguyên công nghiệp văn hóa. Trong kỷ nguyên CNCH, báo chí không chỉ giữ vai trò truyền tải thông tin, mà đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi sáng tạo giá trị.

Trung tâm Điều phối các hoạt động sáng tạo Hà Nội kêu gọi các nhóm và tổ chức văn hóa sáng tạo đăng ký trở thành thành viên Mạng lưới không gian văn hóa sáng tạo Hà Nội

Khi đồng hành cùng doanh nghiệp, người làm báo không chỉ làm nhiệm vụ đưa tin về một thương hiệu hay sự kiện cụ thể, mà thực chất đang cùng góp sức định hình diện mạo văn hóa quốc gia, giúp sản phẩm, dịch vụ sáng tạo của Việt Nam từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ khu vực và quốc tế.

Để thực hiện được vai trò ấy, người làm báo cần nâng tầm tư duy nghề nghiệp, thoát ra khỏi cách làm báo đơn thuần phục vụ thương mại hay sự kiện ngắn hạn, tiến tới trở thành những người bạn đồng hành sáng tạo, những “người kể chuyện văn hóa” thực thụ.

Khi báo chí làm được điều này, họ không chỉ truyền tải câu chuyện của sản phẩm, mà còn truyền cảm hứng, khích lệ đổi mới, tạo ra sức lan tỏa xã hội mạnh mẽ, giúp nuôi dưỡng một môi trường văn hóa sáng tạo, đồng thời tiếp thêm sức mạnh để doanh nghiệp phát triển bền vững.

Thứ hai, tạo lập môi trường hợp tác chiến lược, bình đẳng giữa báo chí và doanh nghiệp. Thực tế hiện nay, mối quan hệ giữa báo chí và doanh nghiệp trong lĩnh vực này phần lớn dừng ở mức ngắn hạn, chủ yếu tập trung vào các sự kiện ra mắt sản phẩm, chiến dịch quảng bá hay tài trợ truyền thông.

Để thay đổi, cần chuyển mối quan hệ báo chí - doanh nghiệp sang hướng hợp tác chiến lược, coi nhau là đối tác đồng hành cùng xây dựng giá trị.

Thứ ba, hình thành không gian đối thoại chính sách về công nghiệp văn hóa. Để báo chí đồng hành hiệu quả cùng doanh nghiệp phát triển CNVH, cần xây dựng các không gian đối thoại chính sách, nơi báo chí, doanh nghiệp, nhà quản lý và các bên liên quan có thể gặp gỡ, trao đổi, chia sẻ và phản biện một cách minh bạch, thẳng thắn. Đây là một giải pháp mang tính chiến lược vì nó giúp tháo gỡ những “điểm nghẽn” không thể giải quyết chỉ bằng quan hệ truyền thông đơn thuần.

Thứ tư, xây dựng cơ chế giám sát, đề cao trách nhiệm xã hội và đạo đức nghề nghiệp. Báo chí trở thành người đồng hành tin cậy cùng doanh nghiệp phát triển CNVH, điều tiên quyết là người làm báo phải giữ gìn đạo đức nghề nghiệp, tuân thủ các chuẩn mực nghề báo, đảm bảo trung thực, khách quan, công bằng.

Việc này không chỉ là yêu cầu nội tại của nghề báo, mà còn là yếu tố then chốt tạo dựng niềm tin lâu dài giữa báo chí và doanh nghiệp, giúp mối quan hệ đồng hành trở nên bền vững, lành mạnh, cùng hướng tới mục tiêu cao nhất: Phát triển CNVH vì lợi ích xã hội.

Thứ năm, đổi mới sáng tạo, đầu tư chuyển đổi số, nâng cao năng lực lan tỏa sản phẩm, dịch vụ văn hóa. Việc này cần sự phối hợp của nhiều bên, từ Nhà nước, các hội nhà báo, các cơ quan báo chí và doanh nghiệp.

"Trong dòng chảy phát triển đất nước, công nghiệp văn hóa không chỉ là một ngành kinh tế, mà còn là hiện thân của sức mạnh mềm, của bản sắc, của niềm tự hào dân tộc. Sự đồng hành của báo chí và doanh nghiệp trong phát triển công nghiệp văn hóa vì thế không đơn giản chỉ là mối quan hệ truyền thông - sản phẩm, mà chính là sự cộng hưởng để khơi dậy và nuôi dưỡng khát vọng lớn: Phát triển đất nước từ văn hóa!

Báo chí, bằng sức mạnh thông tin, kể chuyện, dẫn dắt dư luận, định hình xu hướng, có thể giúp lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc, những sản phẩm, dịch vụ sáng tạo của doanh nghiệp Việt ra thị trường quốc tế, đồng thời khơi gợi niềm tự hào, tinh thần đổi mới, sự yêu thích sản phẩm Việt trong lòng công chúng.

Ngược lại, doanh nghiệp, bằng sự sáng tạo và khát vọng vươn lên, cung cấp cho báo chí những câu chuyện mới, những minh chứng sống động cho một nền văn hóa Việt Nam hiện đại, năng động, hội nhập", PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang khẳng định.