Chính sách nhân văn chiến lược, cần quyết tâm thực hiện lâu dài

Chính sách nhân văn, khoản "đầu tư" xác đáng

Quốc hội đang cho ý kiến đối với dự thảo Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Điểm mới được đánh giá cao là việc mở rộng diện thụ hưởng, bao gồm toàn bộ trẻ mầm non từ 3 đến dưới 5 tuổi, học sinh THPT công lập, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục thường xuyên và cả người học tại các cơ sở ngoài công lập.

Dự kiến sau khi được thông qua tại kỳ họp thứ 9, chính sách sẽ được áp dụng ngay từ năm học 2025-2026.

Quang cảnh phiên thảo luận tổ của Đoàn ĐBQH TP Hà Nội

Đa số các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) nhận định đây là một chính sách thể hiện tính nhân văn, sự ưu việt của chế độ, bảo đảm tính thực thi thống nhất trong chính sách, công bằng trong tiếp cận giáo dục; đồng thời khuyến khích phát triển giáo dục ngoài công lập, tăng cường xã hội hóa giáo dục.

Theo ĐBHQ Nguyễn Thị Lan (đoàn Hà Nội), Nghị quyết này được ban hành không chỉ có ý nghĩa về giáo dục mà còn gián tiếp hỗ trợ thực hiện chiến lược dân số quốc gia. Trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với tỷ lệ sinh thấp ở nhiều đô thị lớn và bước vào giai đoạn già hóa dân số thì việc miễn, hỗ trợ học phí sẽ giúp các gia đình yên tâm sinh và nuôi con; từ đó góp phần thực hiện mục tiêu duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm cơ cấu dân số hợp lý, phát triển bền vững đất nước.

Còn theo ĐBHQ Bùi Hoài Sơn (đoàn Hà Nội), đây là việc phù hợp với định hướng xuyên suốt của Đảng coi giáo dục là quốc sách hàng đầu; đồng thời là khoản đầu tư đúng, trúng và xác đáng, giúp giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình, có tác dụng lan tỏa tiêu dùng xã hội, tạo niềm tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước.

ĐBQH Bùi Hoài Sơn

Dự thảo nghị quyết cũng có tính bao trùm cao, bảo đảm công bằng giữa các vùng, miền trong cả nước, có tác động trong dài hạn, mở ra hành lang công bằng, tiến tới thực hiện phổ cập giáo dục phổ thông trung học trong tương lai. Điều này cũng thể hiện tầm nhìn của đất nước, người học có điều kiện tiếp nhận tri thức đồng đều hơn.

Một số ý kiến đề xuất cần song hành chính sách miễn học phí với cơ chế bảo đảm chất lượng giáo dục. Theo ĐBQH Trương Xuân Cừ (đoàn Hà Nội) việc miễn, hỗ trợ học phí sẽ phải đi kèm với các quy định, không thu thêm bất cứ một khoản học phí nào nữa, hoặc có thì cũng rất hạn chế. Trong khi đó, ĐBQH Nguyễn Thị Lan bày tỏ băn khoăn liệu việc miễn học phí trường công lập có thể khiến học sinh trường tư quay sang đăng ký học tại trường công, dẫn tới quá tải.

Nhận định đây là chính sách đúng đắn, nhân văn và rất cần thiết, ĐBQH Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) cho rằng, bên cạnh trẻ em vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, con công nhân, ông đề nghị quan tâm các cháu là con người lao động tự do như phụ hồ, bán hàng rong, giúp việc gia đình…vì đối tượng này thực sự khó khăn, thu nhập bấp bênh.

Đảm bảo nguồn lực cho các địa phương

Một trong các vấn đề các đại biểu còn băn khoăn là việc phân bổ ngân sách có thể gây áp lực quá tải lên cấp tỉnh, cấp xã, phường.

Phó trưởng ĐBQH TP Hà Nội Nguyễn Ngọc Tuấn

Theo đánh giá tác động đến ngân sách Nhà nước của Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm học 2023-2024, cả nước có 23,2 triệu học sinh (trong đó có 21,5 triệu học sinh công lập, chiếm 93%; 1,7 triệu học sinh ngoài công lập, chiếm 7%).

Tổng nhu cầu kinh phí tính theo mức học phí tối thiểu bình quân của ba khu vực (thành thị, nông thôn, miền núi) là khoảng 30,6 nghìn tỷ đồng, trong đó, khối công lập là 28,7 nghìn tỷ đồng; Khối dân lập, tư thục là 1,9 nghìn tỷ đồng.

Ngoài ra, còn có kinh phí để thực hiện miễn, hỗ trợ học phí cho người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục thường xuyên, cơ sở giáo dục khác là 774,2 tỷ đồng cho 431.551 học viên (đều là học viên công lập, hiện nay chưa có học viên tư thục).

Các ĐBQH cho rằng, cần đánh giá kỹ khả năng cân đối ngân sách của các địa phương, đặc biệt là với các tỉnh chưa tự cân đối được ngân sách, chính phủ cần tính toán cấp bù để đảm bảo nguồn cho các địa phương này, tránh trường hợp chính sách tốt nhưng không đủ nguồn lực thực hiện, dẫn đến chậm trễ hoặc không đồng đều trong triển khai.

Trước ý kiến băn khoăn của ĐBQH, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, đối với các địa phương chưa tự cân đối được, ngân sách Trung ương sẽ cấp bù, hỗ trợ.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại phiên thảo luận tổ của Đoàn ĐBQH TP Hà Nội

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, nguyên tắc miễn học phí, tính học phí là theo định mức kinh tế kỹ thuật để tính đủ chi phí cho học sinh. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang khẩn trương trình Thủ tướng nghị định thay thế Nghị định 81 và Nghị định 97. Dự kiến trong tháng 6 này sẽ hoàn thành nghị định này. Sau khi nghị quyết của Quốc hội được ban hành, các nghị định cũng được ban hành ngay để có căn cứ triển khai trong thực tế.

Theo ĐBHQ Bùi Hoài Sơn, Hà Nội với quy mô dân số lớn, mật độ trường học cao chắc chắn là địa phương chịu áp lực lớn về ngân sách. Tuy nhiên, đây là khoản đầu tư đúng, trúng và đáng và Hà Nội với vai trò là Thủ đô, cần đi đầu trong việc tổ chức triển khai thí điểm hiệu quả chính sách này. TP có thể chủ động xây dựng các mô hình quản lý học phí minh bạch, số hóa hồ sơ chi trả cũng như tăng cường xã hội hóa, huy động thêm nguồn lực ngoài ngân sách để hỗ trợ các cơ sở giáo dục ngoài công lập. Việc này không chỉ góp phần hiện thực hóa chủ trương lớn, mà còn tạo hình mẫu cho các tỉnh thành khác học tập.

Chia sẻ với các ĐBQH, Phó trưởng ĐBQH TP Hà Nội Nguyễn Ngọc Tuấn cho biết, TP Hà Nội rất quan tâm đến lĩnh vực giáo dục và dành rất nhiều nguồn lực cho cơ sở vật chất trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Nhiệm kỳ vừa qua, Hà Nội dành là 49.200 tỷ đồng, nhiệm kỳ hiện tại là 41 nghìn tỷ đồng cho việc thực hiện các hạng mục nâng cấp hệ thống trường học công lập, cơ sở giáo dục, cơ sở y tế, di tích lịch sử.

TP Hà Nội rất trách nhiệm trong việc thực hiện các chủ trương về giáo dục - đào tạo (Ảnh minh hoạ)

Theo Phó Bí thư Thành uỷ Hà Nội, thực hiện Nghị định số 81/2021/NĐ-CP của Chính phủ Quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập; giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo, HĐND TP Hà Nội đã ban hành các nội dung liên quan đến miễn, giảm học phí. Theo báo cáo, tổng số tiền miễn, giảm học phí hiện nay là khoảng 800 tỷ đồng.

Nếu thực hiện theo phương án mới tại dự thảo Nghị quyết của Quốc hội, dự kiến TP Hà Nội sẽ cần khoảng 1.800 tỷ đồng, trong đó sẽ phải bù thêm khoảng 1.000 tỷ đồng nữa. TP Hà Nội sẽ nghiên cứu triển khai sớm nội dung này.

Chủ tịch HĐND TP cũng cho biết, TP Hà Nội rất trách nhiệm trong việc thực hiện các chủ trương về giáo dục - đào tạo. Không chỉ thực hiện trong địa bàn mình, Hà Nội còn hỗ trợ các tỉnh, thành phố khác trong việc xây dựng trường học, sửa chữa các cơ sở còn khó khăn.

Có thể nói, chủ trương “giáo dục là quốc sách hàng đầu” đang được cụ thể bằng các quyết sách nhân văn và hợp lòng dân. Các quyết sách quan trọng này là tiền đề để hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, giúp đất nước bứt phá trong giai đoạn mới.